وسواس فکری عملی
وسواس فکری عملی
آیا هرگز نشانه های وسواس را در خود دیده اید؟ آیا شما هم برخی کارها را به شکلی وسواس گونه انجام می دهید؟ مثلا مرتبا دستهایتان را می شویید؟ لباس هایتان از فرط شستشوی مداوم می پوسند، حمام رفتن برایتان عذاب است چون مدت زیادی در حمام می مانید و دست آخر هم از تمیزی بدنتان راضی نیستید؟ آیا وقتی از خانه بیرون می روید نگرانی از باز ماندن گاز یا در شما را دیوانه می کند؟ آیا شما هم بدون چک آپ های طاقت فرسا نمی توانید ماشینتان را ترک کنید؟
خب، اینها همه نشانه های اختلال وسواس فکری عملی هستند. وسواس فکری عملی که بیشتر با عنوان OCD شناخته می شود یکی از رایج ترین اختلالات روانی در دنیا است که بسیاری از افراد در حدود و اندازه های مختلف درگیر آن هستند. بیشتر مبتلایان به اختلال وسواس فکری عملی خودشان هم نمی دانند که از این بیماری رنج می برند.
البته برخی وسواس های کوچک مانند اطمینان حاصل کردن از بسته شدن درب خانه یا ماشین، طبیعی است. هرگونه وسواس کوچکی را هم نمی تواند در زمرهی وسواس فکری عملی دسته بندی کرد.
در ادامه بیشتر به بررسی اختلال رایج وسواس فکری عملی خواهیم پرداخت. اگر شما هم مایلید بفهمید که آیا به OCD دچار هستید یا نه، بهتر است در ادامه با ما همراه باشید تا با نشانه های آن آشنا شوید.
وسواس فکری عملی چیست؟
اختلال وسواس فکری عملی یا OCD شامل افکار، تصورات یا وسواس های ناخواسته و اخلالگری است که در روند فکری/ ذهنی به خصوص نوجوانان و کودکان تداخل ایجاد می کند و موجب میزان زیادی از ناراحتی یا اضطراب در آنها می شود. ناراحتی و اضطرابی که کودک یا نوجوان( یا حتی فرد بالغ) از طریق انجام دادن مداوم برخی کارها یا فکر کردن مداوم به برخی ایده ها، آن را آرام کرده و کاهش می دهد.
معمولا این کار های وسواسی و اجباری در شکلی مراسم وار یا به صورت ویژه ای انجام می شوند. برای مثال فرد هر کدام از لباس هایش را که در می آورد تا عدد 6 می شمارد.
علائم وسواس فکری عملی
علائم و نشانه ها یا به عبارت بهتر نمونه های مثالی از انواع این رفتار های وسواس گونه عبارتند از:
وسواس داشتن به :
ترس از آلودگی و کثیفی یا استرس گرفتن از تماس با کثیفی، جرم ، مواد چسبنده، مواد شیمیایی ( مانند شوینده های خانگی) یا بیمار شدن، بیمار کردن دیگران بعد از دست زدن به چیزی کثیف یا آلوده.
تر س از آسیب دیدن یا آسیب زدن ناگهانی به دیگران به خاطر حواس پرتی. برای مثال ” اگر من سنگ اوپن آشپزخانه را به خوبی تمیز نکنم و جرم و کثیفی هنوز روی آن باشد، مادرم به خاطر سهل انگاری من مریض می شود!”
تقارن و دقت. نیاز به اینکه اشیاء در جای مشخصی باشند. برای مثال بر اساس رنگ، اندازه و در جهتی خاص بودن. کودکان و نوجوانانی که به این نوع از وسواس فکری عملی دچارند، عموما یا به خاطر اینکه جای اشیاء به نظر آنها درست نمی آید ، یا به خاطر اینکه باور خرافه گونه دارند که اتفاق بدی قرار است بیفتد، دچار اضطراب هستند. (برای مثال : ” اگر کفش هایم دقیقا سر جای درستشان نباشند، مادرم می میرد!”)
در اغلب اوقات این وسواس ها به نظر عجیب و غریب می آیند که هیچ، منطققی هم نیستند. برای مثال کودکی که به OCD مبتلا است، ممکن است بگوید واقعا نیاز دارد تمام عروسک هایش را از کوچک به بزرگ مرتب کند و گرنه اتفاق خیلی بدی برای مادرش می افتد. بیشتر کودکان و نوجوانان خودشان می دانند که این افکار عجیب و غریب هستند. ولی با این حال اگر فرزندتان یا دوستتان نمی دانست که این افکارش عجیب و غریبند، غافلگیر نشوید. بیشتر کودکان خردسال تر هیچ ایده ای ندارند که رفتار های وسواس گونه شان به نظر دیگران عجیب می آید.
نیاز به اینکه همه چیز در بهترین حالت باشد. برخی از کودکان یا بزرگسالان قویاً نیاز دارند که همه چیز در بهترین حالت یا درست باشد. برای مثال فرزند شما ممکن است نتواند تا زمانی که کتاب ها و دفتر هایش دقیقا و به درستی مرتب شده باشند، تکالیفش را انجام دهد. یا تا زمانی که مطمئن نباشد امتحانش را کامل و دقیق داده، برگه را به معلم تحویل دهد. بچه های مبتلا به وسواس فکری عملی، اگر چیزی 100 درصد درست و عالی نباشد نمی توانند آن را تحمل کنند، چراکه همیشه تمام تمرکزشان فقط بر روی انجام دادن درست کارها است و به کوچکترین اشتباهات هم خیلی فکر می کنند.
افکار ممنوعه. وارد شدن به بلوغ و بزرگسالی زمان بلوغ جنسی است و بیشتر نوجوانان در این زمان به مسئله ی جنسیت و عمل جنسی فکر می کنند. هرچند برای برخی از نوجوانان، این افکار به همراه آوردنده ی آفت های فکری در مورد افکار و تصاویر ناخواسته در مورد این است که شاید همجنسگرا باشند. حتی زمانی که می دانند نیستند. یا ممکن است در گیر و دار رفتار های جنسی ای باشند که از نظرشان ناراحت کننده و تنفرآور است.
وسواس های اجباری
شستن و تمیز کردن. شستن بیش از حد دست ها، گاهی اوقات تا وقتی که پوستشان می رود و خون می آیند. انواع دیگری از رفتار های شستشوی وسواسی هم وجود دارند که عبارتند از:
- شستشوی زیاد از حد در توالت( مثلا بیش از حد آلت خود را شستن)
- مسواک زدن های بیش از حد ( مثلا هر دندان را به شکلی خاصو متفاوت می شورد.)
- اخلاق های حمامی( مثلا هر بخش از بدن را به تعدای مشخص یا به شکلی متفاوت می شورد)
- الزام برای شستشو( مثلا مراسم و قانون های ویژه درمورد شستن لباس ها، تمیز کردن دستشویی، آشپزخانه و غیره…)
چک کردن. این انواع از اجبار های وسواسی می تواند شامل چک کردن مداوم درها، قفل ها یا کیف و چمدان باشد تا فرد مطمئن شود که همه چیز امن است. برخی از کودکان مدام چک می کنند تا ببینند حال همه خوب است و کسی طوری اش نشده باشد. برای مثال تماس گرفتن با همه ی اعضای خانواده تا ببیند که آیا شرایطشان ایمن است یا نه.
وسواس در شمردن، ضربه زدن، لمس کردن یا مالش. اینها اجبار های وسواسی هستند که شامل شمارش، لمس کردن یا ضربه زدن به اشیاء به روشی خاص می شود. برخی از کودکان یا نوجوانان شماره های خوش شناسی و بدشانسی برای خودشان دارند. اعدادی که در مراسم و مناسک خاص خودشان بسیار معنی دارند( مثلا نیاز به اینکه پیش از ترک کردن خانه حتما باید چهار مرتبه درب خانه را لمس کند).
بودن همه چیز در جای خودشان. این رفتار اجبار وسواس گونه شامل مرتب کردن چیز ها در ترتیبی مشخص است. مانند روکش تخت، حیوانات اسباب بازی، یا کتاب ها در قفسه ی اتاق و مدرسه و حتی در کیف. برای مثال فرد ممکن است همه ی کفش ها را در یک مشخص در جاکفشی قرار دهد و بخواهد که حتما همه شان رو به جلو باشند. همچنین رنگ آنهایی که کنار همند به هم بیاید.
مناسک و مراسم ذهنی. البته ی همه ی کودکانی که به OCD مبتلا هستند علائم خود را به بقیه نشان نمی دهند. برخی از آنها این وسواس ها را در فکر خودشان نگه می دارند. برای نمونه مدام نیایش می کنند یا تلاش می کنند افکار منفی را با افکار مثبت جایگزین کنند. مثلا فردی در هنگام خوابیدن در دلش نیایش می کند و دعای مشخصی را بار ها می خواهند و تکرار می کند تا به نظرش درست و کامل بیاید.
